Deniz Çöpleri için Çevrimiçi Portal

ABD Moolack kumsalındaki deniz çöpleri (kaynak: J. Hager/mountain2ocean)

Büyüyen insan nüfusu ve küreselleşme, çeşitli malların üretim oranlarının artmasına neden olmuştur. Bu ürünlerin çoğu aşırı paketlenen ve sadece kısa bir süre için kullanılan ürünlerdir. Bu ürünler kullanıp atıldıktan sonra uygun şekilde bertaraf edilmezlerse çevreyi kirleten atık haline gelirler. Şimdiye dek yapılan çalışmalardan da biliyoruz ki, bu çöplerin önemli bir bölümünün yolculuğu denizlerde son bulmaktadır ve bunların çoğu ya karasal kaynaklıdır veya doğrudan denizdeki aktivitelerden kaynaklanmaktadır. Deniz taşımacılığı ve özellikle balıkçılık gibi faaliyet alanlarında kullanılan teçhizatlar, sıklıkla zarar gördüğünden, kaybedildiğinden veya geride bırakıldığından önemli atık kaynakları haline gelmektedirler. Ayrıca, buna ek olarak, nehirler de denizlere büyük miktarda çöp taşıyan kaynaklardır. Çöpler, deniz ortamına bir kere ulaştıklarında tekrar toplanmaları büyük çabalar gerektirir ki okyanusların da büyüklüğünü göz önüne alırsak bu çaba çoğunlukla boşuna bir çaba olabilir. Deniz çöpleri, birçok farklı şekil, boyut ve malzemeden yapılmış materyalin oluşturduğu bir çeşitliliğe sahiptir. Bu malzemelerin birçoğunun (örneğin plastik, cam) sahip oldukları dayanıklılık, okyanusta birikmelerine neden olmaktadır.

Atlantik'teki Lanzarote adası kıyılarındaki yüksek düzeydeki mikroplastik kirliliği (kaynak: L. Gutow / AWI)

Deniz çöpleri, plajlardan, deniz yüzeyine ve tamamen saklı kalmış abisal ovalara kadar okyanusların bütün habitatlarında rapor edilmiştir. Arktik deniz buzulları bile, mikroplastik olarak adlandırılan küçük plastik parçacıklar içermektedir. Deniz yüzeyindeki çöpler, büyük ölçekli okyanus akıntıları sayesinde, zamanla, dünya okyanuslarındaki beş subtropikal girdap içinde "Çöp Adaları" olarak da bilinen büyük birikim alanları haline gelmektedirler. Deniz çöplerinin miktarı, bileşimi ve kaynağı coğrafi bölgeye ve habitata bağlı olarak büyük ölçüde değişmektedir.

Denizel organizmalar, çöplerle, genellikle ölümcül sonuçları olan, çeşitli şekillerde etkileşime girerler. Yanlışlıkla besin yerine çöpler yenildiğinde bu canlıların bağırsakları tıkanabilir ya da ciddi zarar görebilir. Plastik çöpler, üretimleri sırasında bünyelerine eklenmiş veya çevresindeki sudan bir şekilde bünyelerine aldıkları zararlı kimyasalları içerebilirler. Bu toksinler, plastik çöplere bir şekilde temas eden organizmalar için de zararlı olabilirler. Bunun yanında, sucul canlılar sık sık denize terk edilmiş balık ağları ve misinalara dolanabilmekte ve bunun sonucunda hareketleri kısıtlanabilmektedir. Bu durum çoğunlukla deniz canlılarının aç kalmalarına, yaralanmalarına veya boğulmalarına sebebiyet verebilir. Çok çeşitli sayıdaki hayvan, yosun ve patojenler, çöp öğelerinin yüzeyine yerleşebilmektedirler. Bu şekildeki canlılar yüzer çöpler ile okyanus akıntıları tarafından uzun mesafelere taşınırlarsa, yeni alanları istila edebilirler. Çöplerin deniz dibinde yaşayan organizmalar üzerindeki etkisiyle ilgili çok az şey bilinmektedir. Ancak hali hazırda, sudaki tüm yaşam gruplarının (mikroplardan bitkilere, omurgasızlara, balıklara, deniz kuşlarına, kaplumbağalara ve büyük deniz memelilerine kadar) deniz çöpleriyle etkileşime girdiği bilinmektedir.

Svalbard Takımadalarındaki sahillerde deniz çöpleriyle karşı karşıya duran bir kutup ayısı(kaynak: B. Lutz).

Çöplerin çevre üzerindeki etkileri ve bunun insanlardaki algısı, hem sosyal hayatta hem de medyada geniş bir şekilde yer bulmuştur. Bu sebeple, politika yapıcılar ve kamu otoriteleri sorunu çözmek için çeşitli çalışmalar yürütmektedirler. Halen büyük bilgi eksiklikleri olmasına rağmen, son zamanlarda gerçekleştirilen yoğun uluslararası araştırmalar, deniz çöpleri hakkındaki bilgi dağarcığımızı büyük ölçüde genişletmiştir. Sağlanan veriler, yurttaşların bu çevre sorunuyla ilgili farkındalığını arttırmada ve uygun önlemler alınmasını sağlamada oldukça önemli bir yere olmalarına rağmen, yayınlar içerisinde saklı kaldıklarında erişilemez olmaktadırlar.

LITTERBASE platformunda, deniz çöpleriyle ilgili 3.071 bilimsel yayındaki veriler, kapsamlı bir veri tabanında politika yapıcılara, otoritelere, bilim insanlarına, medyaya ve kamuoyuna yönelik olarak derlenmiştir. Küresel ölçekte sürekli güncellenen harita ve grafikler ile deniz çöpünün dağılımı ve bileşimi ile sucul yaşam üzerindeki etkileri hakkındaki son bilgiler paylaşılmaktadır. LITTERBASE, bu çevre sorunuyla ilgili geniş ve gerçeğe dayalı bir platform olma özelliği taşımaktadır.

Akdeniz'in 450 m denizliğindeki deniz çöpleri (kaynak: F. Galgani / MEDSEACAN/AAMP)

LITTERBASE, bu araştırma alanındaki sürekli ilerlemeye ayak uydurmak için sürekli olarak güncellenmesine rağmen, bazı yayınlar gözden kaçmış olabilir. Böyle durumlarda, bu yayınlarla ilgili ekibimizi bilgilendirebilirsiniz (litterbase@awi.de).

Konuyla ilgili daha detaylı bilgiyi, ücretsiz olarak da indirilebilen Marine Anthropogenic Litter, kitaptan edinebilirsiniz.